Uczucia i emocje rządzą naszym życiem wewnętrznym, stwarzając naszą perspektywę na otaczający nas świat oraz to, kim jesteśmy my same. Lepsze zrozumienie uczuć, emocji, dzielących je różnic oraz niekiedy mylących podobieństw, jest pierwszym krokiem na drodze do poznania swojego wnętrza i rozwoju emocjonalnego. Wyjaśniamy jak odróżnić uczucia od emocji oraz jak poradzić sobie z nimi w zdrowy i wzmacniający sposób.
Czym się różnią uczucia i emocje?
Uczucia i emocje to terminy, które często bywają używane zamiennie, należy jednak zdawać sobie sprawę z tego, że są one opisem dwóch różnych kategorii przeżyć wewnętrznych. Mówiąc najogólniej, emocje są bardziej podstawowe i pojawiają się w reakcji na konkretne bodźce. Natomiast uczucia, są efektem przetwarzania emocji i często mogą one wpływać na nasze zachowanie i sposób postrzegania świata w szerszej perspektywie. Poniżej przedstawiamy listę głównych cech charakterystycznych, które pomogą ci zrozumieć różnice między tymi stanami.
Emocje
- Emocje są intensywne, ale trwają krótko.
- Pojawiają się w reakcji na konkretny bodziec.
- Najczęściej wyrażają się fizycznie za pomocą charakterystycznych ekspresji, które są uniwersalne i zrozumiałe dla każdego, takie jak płacz, śmiech, czy uniesienie brwi w wyrazie zdziwienia.
Uczucia
- Wyrastają z emocji.
- Nie są aż tak intensywne, ale trwają dłużej, niekiedy latami lub nawet całe życie.
- Są złożone i kształtują nasze podejście do życia, świata, innych ludzi i nas samych.
- Mogą, ale nie muszą wyrażać się w formie fizycznych ekspresji.
- Często stanowią źródło naszych myśli i zachowań oraz wpływają na nasze samopoczucie.
Jakie są emocje?
Istnieje pojęcie znane jako emocje podstawowe, które odnosi się do kilku najbardziej pierwotnych emocji, z których wyrastają te bardziej skomplikowane uczucia i stany emocjonalne. Zależnie od szkoły wyróżnia się ich najczęściej o 5 do 7, a najpopularniejszy podział został opracowany przez badacza Paula Ekmana. Wspólną cechą łączącą je, jest to, że wszystkie z nich mają znaczenie ewolucyjne, a co za tym idzie są niezbędne do przetrwania naszego gatunku. Według badacza, kryteria te spełniają:
- radość;
- strach (lub lęk);
- smutek;
- gniew, czy też złość;
- zaskoczenie;
- wstręt.
Jakie są uczucia?
Uczucia, które najczęściej wynikają z emocji, jaką jest radość to:
- Szczęście, stan ogólnego poczucia zadowolenia.
- Euforia, czyli stan, gdy szczęście jest tak wielkie, że niemal obezwładniające.
- Satysfakcja, pojawiająca się jako efekt dobrze wykonanego zadania.
- Wdzięczność, dla kogoś, czegoś lub samej siebie.
- Zaufanie wiąże się z poczuciem radości, z faktu, że możemy polegać na innych.
- Entuzjazm – uczucie, które napędza nas do działania w poszukiwaniu radości i skłania nas do podejmowania wysiłku podejmowanie wysiłku.
Lęk jest emocją, z której wynikają takie uczucia jak:
- Przerażenie, czyli bardzo silny lęk, który może niekiedy być paraliżujący.
- Chęć ucieczki, dzięki, której można uniknąć źródła swojego strachu.
- Niepokój, który może przerodzić się w lęk uogólniony, czyli przebywanie w stanie ciągłego napięcia w oczekiwaniu na coś złego.
- Niepewność wynikająca ze strachu może stopować nas przed podejmowaniem działań.
Smutek może być źródłem dla takich uczuć, jak:
- Rozpacz - bardzo silnie odczuwany smutek, często w znacznym stopniu uniemożliwia codzienne funkcjonowanie.
- Żal, żałoba, lub poczucie straty pojawiają się, gdy z naszego życia zniknie ktoś lub coś, co jest dla nas ważne.
- Chęć wycofania się i izolacji oraz skłonność do przestymulowania mogą być źródłem smutku.
- Apatia, czyli zobojętnienie na innych ludzi oraz otaczający nas świat.
- Refleksyjność, czyli skłonność do wyciągnięcia wniosków na przyszłość z sytuacji, które wywołały w nas smutek.
Gniew jest zaś emocją podstawową dla następujących uczuć:
Zobacz także:
- Wściekłość, czyli bardzo silna i obezwładniająca forma gniewu, która niekiedy w tłumionej formie może towarzyszyć nam latami.
- Nienawiść, czyli gniew ukierunkowany na konkretną osobę, czynność lub zdarzenie, które są źródłem naszej krzywdy - faktycznej lub wyobrażonej.
- Irytacja to lekka forma gniewu – często trudna do uchwycenia jest również jej bezpośrednia przyczyna.
- Zazdrość to uczucie, które wynika z gniewu i bezsilności oraz poczucia, że jesteśmy zagrożone utratą czegoś, co jest dla nas ważne.
- Poczucie krzywdy często może być powiązane z gniewem ukierunkowanym np., na osobę, która sprawiła nam przykrość.
Uczucia, których źródłem może być emocja zaskoczenia, to między innymi:
- Ekscytacja – kiedy to, co nas zaskoczyło ma dla nas pozytywne konsekwencje.
- Rozczarowanie – kiedy to, co nas zaskoczyło, ma negatywne konsekwencje.
- Uwrażliwienie na bodźce – regularne przeżywanie zaskoczenia skłania nas do uważniejszej obserwacji naszego otoczenia.
- Niepewność i dezorientacja.
- Frustracja – kiedy jesteśmy zaskoczeni, że coś poszło niezgodnie z naszymi oczekiwaniami.
Uczucia wynikające z emocji wstrętu to na przykład:
- Obrzydzenie, np. gdy poczujemy zapach zepsutego jedzenia
- Wstyd, gdy my lub ktoś w naszym otoczeniu dopuści się czegoś, co uznajemy za nieakceptowalne.
- Niechęć sprawia, że jesteśmy nieufni i ostrożni, czasem może ona być jednak subiektywna lub działać na niekorzyść naszych relacji społecznych;
- Potrzeba unikania tego, co wywołuje w nas reakcję wstrętu.
Zobacz również:
Jak odróżnić uczucia od emocji?
Odróżnienie uczuć od emocji może być niekiedy bardzo trudnym zadaniem, które wymagać będzie od nas ogromu samoświadomości, inteligencji emocjonalnej i dojrzałości. Często zdarza się również, że emocja, którą myślimy, że odczuwamy, jest inna niż ta, która faktycznie nam towarzyszy. Naukę rozpoznawania swoich emocji i odróżniania ich od uczuć można przejść pod okiem terapeuty, który będzie wspierał nas w tym procesie lub samodzielnie. Jeśli chcesz spróbować zrobić to sama, polecamy wypróbowanie kilku z niżej wymienionych metod.
- Upewnij się, że dobrze rozumiesz różnicę między tymi dwoma terminami. Pamiętaj, że emocje są źródłem uczuć – wiedza ta pomoże ci lepiej zagłębić się w siebie.
- Kiedy zauważysz, że pojawia się w tobie jakaś emocja, nie staraj się jej zagłuszyć, nawet jeśli jest ona trudna lub nieprzyjemna. Zatrzymaj się na chwilę i spróbuj ją dostrzec. Nie przejmuj się, jeśli jej nie zrozumiesz, ważne jest, abyś ją odnotowała.
- Obserwuj reakcje swojego ciała. Każdy z nas oprócz fizycznych reakcji na dane emocje, które są uniwersalne dla większości ludzi, ma unikatowe dla siebie odruchy. Jeśli nauczysz się je rozpoznawać, będziesz mogła lepiej nazywać swoje emocje za pomocą sygnałów płynących z twojego ciała.
- Prowadź dziennik, w którym będziesz zapisywać wszystko, co przyjdzie ci do głowy w związku z przeżywanymi przez siebie emocjami. Opisuj sytuacje, w których się pojawiły, sposób, w jaki odczuwasz je w swoim ciele, a nawet drobne abstrakcyjne szczegóły, jak ich kształt czy kolor. Z czasem dzięki tego rodzaju uważności zaczniesz zauważać łączące je schematy i dostrzegać powiązania.
- Rozmawiaj o swoich emocjach i uczuciach z osobami, którym ufasz. Staraj się jak lepiej je opisywać i nazwać. Rozmowa z drugim człowiekiem nie tylko przynosi ulgę, ale też pomaga nam uporządkować myśli, otwiera na inny punkt widzenia oraz nakierowuje na powiązania, których być może nie dostrzegłabyś sama.
- Staraj się dociec jak najgłębszej przyczyny swoich uczuć. W tym celu zadawaj sobie pytania o to, skąd pochodzą twoje przekonania, z jakimi sytuacjami z przeszłości kojarzą ci się bieżące wydarzenia, czy słowa, które brzmią w twojej głowie, są wypowiadane przez konkretną osobę, np. twoją mamę itd.
Jeśli mimo wypróbowania przedstawionych wyżej sposobów, czujesz, że gubisz się w tym procesie, lub trudno ci zrozumieć niektóre aspekty w swojej natury, polecamy skorzystanie z pomocy psychoterapeuty.
Przeczytaj także:
Jak panować nad emocjami?
Panowanie nad emocjami pomaga nam radzić sobie ze stresem i zachować spokój w sytuacjach, gdy jest on niezbędny. Choć niekiedy może być to trudne zadanie, możemy wspomóc się którąś ze sprawdzonych strategii wymienionych poniżej.
- Odnotuj pojawienie się emocji, nad która chcesz zapanować, weź kilka głębokich wdechów i odłóż ją “na potem”. Skup się na działaniu, które musisz w tej chwili podjąć, a gdy znajdziesz w bezpiecznej przestrzeni, wróć do swoich uczuć i poświęć mi tyle czasu, ile potrzebujesz.
- Jeśli masz taką możliwość, spróbuj w momencie wzburzenia zapewnić sobie chwile czasu i przestrzeni, np. wyjdź do ustronnego pomieszczenia lub udaj się na krótki, 10-minutowy spacer. To pomoże ci ochłonąć i uporządkować myśli.
- Zapisz w zeszycie, na kartce lub nawet w notatkach na telefonie, jak się teraz czujesz. Takie działanie zajmie kilka minut i pomoże ci dostrzec swoje emocje nieco bardziej z boku oraz sprawi, że będą mogły wydostać się na zewnątrz – nawet jeśli nikt inny tego nie zauważy.
- Praktykuj zdrowe metody radzenia sobie stresem i napięciem takie jak joga, medytacja, lub ćwiczenie kreatywności. Trenowane regularnie, nauczą twoje ciało lepiej znosić trudne, męczące emocje.
- Spróbuj zrozumieć źródło swojej reakcji – wiedza o naszych motywacjach może być bardzo wyzwalająca. Dodatkowo da ci to poczucie sprawczości i odzyskanej kontroli.
Tłumienie emocji
Panowanie nad emocjami jest sztuką, której często wymaga od nas codzienne życie. Należy jednak zdawać sobie sprawę z tego, że między panowaniem nad nimi a tłumieniem ich leży ogromna różnica. Dlatego właśnie warto pracować nad samoświadomością i inteligencją emocjonalną, dzięki którym możemy ocenić, jaka reakcja przesłuży nam się najbardziej.
Przykładem może być sytuacja, kiedy w pracy zezłości nas nasz szef. Panowanie nad emocjami to zakomunikowanie drugiej stronie tego, jak się czujemy w spokojny i konstruktywny sposób oraz bycie gotową na reakcję, jakby ona nie była. Możemy również podjąć inne działania lub zdecydować o braku działania, jeśli akurat uznamy sytuację za niewartą świeczki. Z drugiej jednak strony, możemy stłumić tę emocję, próbując wmówić sobie, że nic się nie stało i to my przesadzamy. Niekiedy może zdarzyć się też, że nie zapanujemy nad emocjami, wybuchając gniewem, a w niektórych wypadkach nawet zachowamy się agresywnie.
Mając świadomość swoich uczuć i emocji będziesz w stanie odróżnić, kiedy panujesz nad sobą, a kiedy podważasz swoje doświadczenia, aby stłumić emocje, które są dla ciebie trudne lub aby uniknąć konfrontacji.
