Stoicyzm to coś więcej niż starożytny grecki nurt filozoficzny. Choć w swojej pierwotnej formie narodził się przeszło 2500 lat temu, to jego założenia wciąż inspirują współczesnych myślicieli. Niektóre z nich pozostają aktualne, do innych należy podejść z pewną dozą dystansu. Wyjaśniamy, jak zostać współczesnym stoikiem.

Stoicyzm - co to?

Stoicyzm jest nurtem filozoficznym, który wywodzi się z hellenistycznych Aten, a jego początki sięgają IV w. p.n.e. Za pierwszego stoika uważa się zaś Zenona z Kition. Choć ojczyzną stoicyzmu jest Grecja, to cieszył się on również popularnością wśród Rzymian, a obecnie za jednych z najpopularniejszych myślicieli w tym nurcie uznaje się Senekę i Marka Aureliusza.

Współczesny stoicyzm mocno zakorzeniony jest w tradycji antycznej, ale rady zaczerpniętego od żyjących przed wiekami filozofów adaptowane są na współczesne warunki i standardy. Mimo to główna myśl stoicyzmu, czyli umiejętność zachowania spokoju ducha nawet w obliczu skrajnych doznań emocjonalnych, pozostaje niezmienne ta sama.

Za współczesnych myślicieli głoszących uaktualnioną wersję tej filozofii uznaje się między innymi Williama B. Irvine’a, autora książek takich jak “Przewodnik dobrego życia. Starożytna sztuka stoickiej radości” lub “Wyzwanie stoika. Jak dzięki filozofii odnaleźć w sobie siłę, spokój i odporność psychiczną”, lub Massimo Pigliucciego autora “How to be a stoic” (ang. Jak być stoikiem?).

Zobacz także: 

Na czym polega stoicyzm?

Stoicyzm koncentruje się przede wszystkim na rozwoju wewnętrznym jednostki, której głównym i nadrzędnym celem powinna być umiejętność zachowania spokoju w każdych okolicznościach. Postawa ta wynikać powinna przede wszystkim z umiejętności rozróżniania rzeczy na te, na które możemy wpłynąć (i zajęcia się nimi) oraz rzeczy, które pozostają poza strefą naszego wpływu (i zaakceptowanie ich bez względu na końcowy wynik). Niektórzy mogliby powiedzieć, że stoik to konformista, który nagina się okoliczności, ale nic bardziej mylnego! Stoicy kładą silny nacisk na budowanie wewnętrznego kompasu moralnego i stawiają mocne rozgraniczenie między akceptacją tego, co nieuniknione, a bezrefleksyjnym podążaniem za tłumem.

Pamiętaj, że choć możliwość pozostanie niewzruszoną niezależnie od sytuacji, może wydawać się kuszącą obietnicą życia bez bólu, to biorąc pod uwagę aktualną wiedzę na temat ludzkiej psychiki, nie powinnaś brać tego założenia do siebie zbyt dosłownie. Emocje są były i będą nieodłączną częścią życia każdego z nas i wypieranie ich lub niedopuszczanie do siebie może mieć poważne skutki dla zdrowia psychicznego i fizycznego. W dalszej części artykuły wyjaśniamy, jak pogodzić przeżywanie emocji z życiem według zasad stoicyzmu.

Zobacz także:

Sennik lekarz

Sennik: lekarz – uzdrowienie duchowe i fizyczne
sennik mąż

Sen o mężu i jego interpretacja – dowiesz się więcej o waszym związku

Co twierdzili stoicy?

Poniżej wymieniamy główne założenia filozofii stoików.

  1. Unikanie nadmiernych emocji, pragnień czy zbyt silnych popędów.
  2. Minimalizm w korzystaniu z dóbr materialnych.
  3. Akceptacja dla śmierci, choroby i straty.
  4. Podchodzenie do życia z determinacją w osiąganiu naszych celów i przejście przez nie z podniesioną głową.
  5. Rozwijanie wewnętrznej mądrości na podstawie życiowych doświadczeń.
  6. Współczucie i umiejętność spojrzenia na świat oczami drugiego człowieka.

Stoicyzm nie jest jedynie filozofią kanapową. Ogromną rolę odgrywa w niej umiejętność wprowadzenia wymienionych zasad w życie. Zgodnie z założeniami tej filozofii, stoik koncentruje się przede wszystkim na sobie i własnym wnętrzu i raczej unika rozliczania bliźnich z ich błędów.

Zobacz także: 

Stoicyzm - cechy

Filozofia stoików zakłada pielęgnowanie i rozwijanie w sobie szlachetnych cech charakteru, które mogą pomóc w osiągnięciu wewnętrznego spokoju i emocjonalnej równowagi. Poniżej wymieniamy najważniejsze z nich.

  1. Mądrość jest uważana przez stoików za wartość nadrzędną, rozumieją oni jednak tę cechę głównie jako spokój i dojrzałość emocjonalną wynikająca z życiowego doświadczenia. Tak rozumiana mądrość pomaga nam oddzielić sprawy, na które mamy wpływ, od tych, na które go nie mamy.
  2. Umiar we wszystkim, zwłaszcza w dążeniu do zdobywania dóbr materialnych, w pragnieniach i oczekiwaniach. Jeśli apetyt rośnie w miarę jedzenia, to stoicy radzą raczej, aby się nie przejadać. Narzekanie na to, czego ci brakuje, staraj się więc zastąpić wdzięcznością za to, co masz.
  3. Bycie niewzruszonym, to termin, który z powodu greckiego brzmienia słowa apatheia bywa błędnie interpretowany jako apatia i zobojętnienie. Chodzi w nim jednak raczej o umiejętność zachowania spokoju nawet w obliczu tragedii i niepopadanie w skrajne stany emocjonalne.
  4. Sprawiedliwość, którą okazujemy zarówno sobie, jak i innym. Polega na okazywaniu szacunku każdemu, niezależnie od jego statusu materialnego oraz sprawiedliwe i uczciwe traktowanie ludzi, bez względu na to, czy są nam bliscy, lub czy możemy z ich pomocą coś osiągnąć.
  5. Pokora rozumiana jako skromność, nieprzechwalanie się i akceptację swoich słabości, ale też jako poddanie się sile wyższej. Dzięki pokorze zrozumieć możemy, że na większość spraw nie mamy wpływu, a tym samym martwienie się o nie z gruntu pozbawione jest sensu.
  6. Empatia jest jedną z najważniejszych cnót stoika. Powinna być rozumiana jako umiejętność wejrzenia w sytuację drugiego człowieka, a jeśli to możliwe okazanie mu wsparcia lub podzielenie się radą. Stoicyzm naucza, by unikać oceniania, zarówno siebie, jak i innych, a empatię postrzega się jako zrozumienie tego, że każdy z nas ma swoją indywidualną historię i własny bagaż doświadczeń.
  7. Odwaga oznacza dla stoików spokój ducha, z jakim podchodzi on do codziennych wyzwań, jakie stawia przed nim życie. Niezależnie od okoliczności, stoik gotowy jest zmierzyć się z konsekwencjami swoich działań oraz przyjąć zarówno dobre, jak i złe wydarzenia.

Jak zostać współczesnym stoikiem?

Zostanie współczesnym stoikiem, polega na czerpaniu z mądrości starożytnych filozofów, z uwzględnieniem aktualnej wiedzy na temat ludzkiej psychiki oraz mechanizmów radzenia sobie z lękiem. Podpowiadamy, co możesz zaczerpnąć z tego nurtu, aby nieco zbliżyć się do życia zgodnie z zasadami filozofii stoickiej oraz odpuścić nieco niepotrzebnego napięcia i stresu, w jaki wpędza nas współczesny świat.

Zobacz także: 

Rozwijaj swoją wiedzę o stoicyzmie

Filozofia stoicyzmu to fascynujące zagadnienie, jednak do jego studiowania polecamy podejść ze sporą dozą dystansu. Wiele z prawd, głoszonych przez klasyków zdążyło się już zdezaktualizować, a niektóre z nich przeczą wręcz współczesnej wiedzy na temat psychologii. Nie mniej, jednak jeśli jest to odłam filozofii, który szczególnie cię fascynuje i czujesz, że możesz znaleźć w nim coś dla siebie, to koniecznie idź za tym przeczuciem. Zacznij od “Listów moralnych” Seneki i “Rozmyślań” Marka Aureliusza.

Klasyczne teksty warto uzupełnić rozmyślaniami współczesny filozofów, np. “Jak praktykować stoicyzm” autorstwa Warda Farnswortha lub “Zachowaj spokój. Stoicyzm w praktyce na dzisiejsze czasy” Brigid Delaney. Jeśli tego typu lektury nie wydają ci się jednak ciekawe, nic się nie martw. Nie musisz być akademikiem, aby móc stosować stoicyzm w praktyce. Stanowią one jednak ciekawy punkt wyjścia i mogą być źródłem inspiracji.

Praktykuj radykalną akceptację

Stoicyzm zakłada, że ze spokojem ducha akceptujemy wszystko, co nie zależy od nas. Postawa ta jest bardzo uwalniająca, pomaga nam odpuścić lęk o przyszłość, a także wyzbyć się wykańczającego poczucia, że powinniśmy kontrolować każdy aspekt naszego życia. W praktyce jednak osiągnięcie jej może być bardzo trudne, zwłaszcza jeśli do tej pory miałaś tendencję do zamartwiania się i do czarnowidztwa.

Nie martw się, jeśli mimo zmiany perspektywy, potrzeba kontroli dalej będzie do ciebie powracać. Odczuwanie lęku i stresowanie się rzeczami, z którymi nie możemy nic zrobić, daje niekiedy złudne poczucie, że aktywnie działamy, choć nie ma niczego, co faktycznie mogłybyśmy już zrobić. Daj sobie czas na pełną zmianę i pozwól sobie na potknięcia lub zrobienie kilku kroków do tyłu. Aby nauczyć się odpuszczania i akceptacji polecamy praktykować medytację oraz regularnie pisać w dzienniku. Pomóc mogą również sesje z coachem lub psychoterapia.

Zachowaj umiar

Zachowanie umiaru w dzisiejszym, głośnym od reklam świecie może być prawdziwym wyzwaniem, jest to jednak jedna z głównych zasad stoicyzmu. Nie szukaj szczęścia w rzeczach materialnych i w dobrach doczesnych, lecz w sobie, w relacjach z innymi i w kontakcie z naturą. Zasada ta zachęca do budowania swojego wewnętrznego bogactwa i przedkładania go ponad status, jaki dać nam może posiadanie rzeczy, których w zasadzie nie potrzebujemy.

Nie oznacza to oczywiście, że już nigdy w życiu nie masz prawa iść na zakupy, nie starać się o awans lub nie sprawić sobie drobnej przyjemności. Chodzi raczej o zmianę perspektywy i zadanie sobie pytania, po co tak właściwie ci te wszystkie rzeczy? Czy chcesz komuś zaimponować? Czy chcesz sobie coś zrekompensować? A może masz potrzebę, aby udowodnić coś całemu światu? Odpowiedz sobie uczcie na to pytanie i zastanów się, czy to właśnie dobra materialne dają ci prawdziwe szczęście.

Panuj nad emocjami

Zasada stoicyzmu mówiąca o trzymaniu swoich emocji na wodzy bywa często niewłaściwie interpretowana. Życie zgodnie z tą filozofią nie oznacza, że już nigdy nie poczujesz ani pozytywnych, ani negatywnych emocji. Bynajmniej nie chodzi też o to, abyś wypierała lub tłumiła złość i lęk, które od czasu do czasu pojawiają się w każdej z nas. Zrobienie tego, raczej nie skończyłoby się dobrze dla twojego zdrowia psychicznego.

Panowanie nad emocjami oznacza raczej umiejętność trafnego ich rozpoznania, pozwolenie sobie na to, aby faktycznie je poczuć, zaakceptować je takimi, jakie są, a następnie odpuścić i pozwolić im odejść. Wlicza się w to również podjęcie działania zgodnego z naszym wewnętrznym głosem, w sposób, który nie skrzywdzi naszego rozmówcy, lub zrezygnowanie z działania, które jednak jest naszą świadomą decyzją, a nie wynikiem lęku. Osiągnięcie pełnej skuteczności w dziedzinie panowania nad emocjami może zająć całe lata. Warto skorzystać podczas tego procesu ze wsparcia terapeuty lub sięgnąć po książki o rozwoju osobistym.

Pracuj nad zdrową samooceną

Stabilna i zdrowa samoocena to prawdziwy skarb. Dzięki niej twoje poczucie własnej wartości nie jest uzależnione od twoich osiągnięć, statusu materialnego, czy wyglądu. Osiągasz stan, w którym jest gotowa zaakceptować i pokochać siebie w pełni z całym dobrodziejstwem inwentarza. To zaś zwiększa twoją odporność na stres, pozwala nie brać sobie zbyt mocno do serca niepowodzeń czy negatywnego feedbacku, a także dostrzegać okazję do nauki tam, gdzie inni widzą porażkę.

Silna samoocena dla większości osób jest jednak wynikiem ciężkiej pracy, przepracowanych traum i stanowi efekt wielu lat ćwiczeń rozwijających samoświadomość i budujących charakter. Z pewnością jest to jednak cel, do które warto dążyć. Aby pracować nad samooceną, należy zacząć od zdefiniowania swoich kompleksów, a następnie namierzenia ich źródeł. Bądź ze sobą szczera, ale uważaj! Na początku może nie być to zbyt przyjemne, ponieważ będziesz musiała skonfrontować się ze swoim cieniem.

Zobacz także: 

Stoicyzm – cytaty

Nic tak nie inspiruje, jak cytaty filozofów i pisarzy, zarówno tych współczesnych, jak i samych ojców stoicyzmu. Oto kilka złotych myśli, które mogą natchnąć cię do zmian na lepsze.

  • “Największą przeszkodą w życiu jest oczekiwanie, które zależy od jutra i marnuje dzień dzisiejszy”. Seneka
  • “A szczęśliwy – to ten, kto los szczęśliwy sam sobie przygotował. A szczęśliwy los – to dobre drgnienie duszy, dobre skłonności, dobre czyny”. Marek Aureliusz
  • “Kto każdą chwilę obraca na swój użytek, kto każdy dzień układa jakby swój dzień ostatni, ten ani nie pragnie jutra, ani się go nie lęka”. Seneka
  • “Nawet nie wierząc w siły kosmosu czy w przeznaczenie, możemy przejąć od stoików pogląd, że poczucie niesprawiedliwości nic nie daje”. Charles Pepin
  • “Nie ma drogi do pokoju, gdyż pokój jest drogą”. Mahatma Gandhi
  • “Być może zabrzmi to dziwnie, ale mądry człowiek wie, że chociaż przeciwności losu bywają druzgocące, to jeśli przyjmiemy odpowiednie nastawienie, mogą nas wzmocnić, dzięki czemu łatwiej nam będzie znosić nieszczęścia w przyszłości”. William B. Irvine.