Charakter może być uwarunkowany przez niezliczoną ilość czynników, a także ewoluować na przestrzeni całego naszego życia. Co szczególnie ważne – każdy człowiek jest w stanie go świadomie zmieniać, a wszystko zaczyna się od odrobiny dobrych chęci. Wyjaśniamy, w jaki sposób można kształtować swój charakter.
Co to jest charakter człowieka?
Charakter jest zbiorem cech, sposobów reakcji na bodźce wewnętrzne i zewnętrzne, mechanizmów radzenia sobie w różnych sytuacjach, ogólnych postaw i schematów myślenia, które uwarunkowane są naszym sposobem postrzegania rzeczywistości i wewnętrzną moralnością. Warunkuje on to, jak dany człowiek odnosi się do otaczającego go świata, innych ludzi oraz samego siebie. Za to, jak się kształtuje, odpowiada wiele kwestii, np. to, w jaki sposób podejmujemy decyzje, jakimi wartościami się kierujemy, jak budujemy relacje z innymi.
Zobacz także:
Osobowość a charakter
Osobowość i charakter to dwa określenia, które często stosowane są zamiennie, istnieją jednak między nimi pewne znaczące różnice. Osobowość jest przede wszystkim pojęciem szerszym. Obok charakteru mieści ona w sobie między innymi temperament, poziom inteligencji emocjonalnej, zdolności społeczne, ogólny styl bycia, gust itp. Jest ona szeroko rozumianym zestawem tego, co czujemy, myślimy i robimy.
Charakter natomiast jest tą częścią naszej osobowości, która została uwarunkowana przez czynniki zewnętrzne, np. dom rodzinny, szkołę, środowisko zawodowe. Pod określeniem tym kryją się moralne i etyczne podstawy naszych zachowań i codziennych dylematów. Mimo tych różnic, używanie obu słów zamiennie w mowie potocznej nie jest błędem i, zależnie od kontekstu, zrozumienie, o co chodzi, nie powinno sprawiać naszemu rozmówcy problemu.
Co buduje charakter?
Charakter człowieka kształtuje się na bazie wielu różnych czynników, życiowych doświadczeń, a także systemów przekonań, w których dorastaliśmy, czy skłonności do autorefleksji. Wymienienie wszystkich czynników jest bardzo trudne, ponieważ dla każdego z nas, coś innego może okazać się kluczowe w kształtowaniu charakteru, są jednak pewne kwestie, które pozostają fundamentalne.
- Nasze wartości i przekonania, które często mogą, ale nie muszą, wynikać z systemu moralnego lub religijnego, do którego należymy, lub kiedyś należeliśmy.
- Życiowe doświadczenia i lekcje, jakie wyciągnęliśmy (lub nie) z naszych porażek i sukcesów. Każde pozytywne lub negatywne zdarzenie, nawet pozornie błahe ma potencjał, by diametralnie wpłynąć na nasz charakter.
- To, jak wyglądała nasza edukacja. Jaka była szkoła, nauczyciele? Jakie było ogólne podejście do edukacji? Jak wyglądał system kar i nagród? Jak odnaleźliśmy się w grupie i strukturze, którą narzucają zajęcia?
- Wszystkie doświadczenia społeczne, zwłaszcza te, w które zaangażowaliśmy się w dzieciństwie. Zalicza się do tego to, jak wyglądały nasze kontakty z rówieśnikami, jaką rolę w nich odkrywaliśmy, jak liczna była nasza grupa znajomych.
- Zasady, jakie panowały w domu rodzinnym, oraz nasze relacje z rodzicami, rodzeństwem i innymi członkami rodziny. Czy dom był wspierającym środowiskiem, czy miejscem wypełnionym lękiem?
- To, jakie przyjęliśmy strategie radzenia sobie z trudnymi sytuacjami i jakie mamy przekonania na temat świata. Czy łatwo nam je zmienić, czy są raczej stałe? Z czego wynikają?
- Zainteresowania, pasje oraz naturalne predyspozycje czy talenty. Skąd się wzięły, czy są dla nas budujące i wspierające?
Co ciekawe mimo tego, że każdy z nas ma swój własny, indywidualny zestaw cech, istnieją sposoby na to, aby pewne typy charakterów łączyć w grupy. 16 typów osobowości, jest jednym z najpopularniejszych, a jednocześnie najdokładniejszych testów tego rodzaju, który może pomóc nam nieco lepiej zrozumieć swoją naturę.
Zobacz także:
Kiedy kształtuje się charakter człowieka?
Charakter człowieka może kształtować się przez całe życie i tak naprawdę, każdy moment jest dobry, aby poświęcić się refleksji i zacząć zmieniać się na lepsze. Niestety zasada ta działa również w drugą stronę – na każdym etapie naszego życia może spotkać nas coś, co sprawi, że diametralnie zmienimy się na gorsze. Panowanie nad swoim charakterem wymaga dużej inteligencji emocjonalnej i stałego pogłębiania samoświadomości.
Mimo tego etapem, który jest kluczowy dla rozwoju naszego charakteru, jest dzieciństwo. Doświadczenia wyniesione z domu lub z kontaktów z bliskimi i opiekunami, uczą dziecko podstawowych wartości moralnych, kształtują w nim podejście do zarządzania swoimi emocjami, oraz pokazują, jak rozdzielać zachowania i reakcje na dobre i złe. Nie zawsze niestety są to zdrowe schematy, a rodzice często nieświadomie przekazują swoim pociechom niewspierające wzorce. Dbanie o swój rozwój osobisty jest ważne, aby móc przekazać swojemu maluchowi to, co najlepsze.
Zobacz także:
Jakie są cechy charakteru?
Cechy charakteru zwykliśmy różnicować na pozytywne i negatywne według ogólnie obowiązujących norm społecznych, należy jednak pamiętać, że zależnie od sytuacji i szerszego kontekstu każda z tych cech może zadziałać na naszą (lub czyjąś) korzyść lub szkodę.
Pozytywne cechy charakteru
Pozytywne cechy charakteru to takie, które uważamy za pomocne w osiąganiu celu, budowaniu wspólnoty, lub wynikające z empatii i jakkolwiek rozumianych dobrych chęci. To również określenia, po które często sięgamy, chcąc kogoś pochwalić lub powiedzieć mu komplement. Najczęściej zalicza się do nich:
Pozytywne cechy charakteru to takie, które uważamy za pomocne w osiąganiu celu, budowaniu wspólnoty, lub wynikające z empatii i jakkolwiek rozumianych dobrych chęci. To również określenia, po które często sięgamy, chcąc kogoś pochwalić lub powiedzieć mu komplement. Najczęściej zalicza się do nich:
- empatia;
- otwartość umysłu;
- uczciwość;
- lojalność;
- odpowiedzialność;
- wytrwałość;
- tolerancja;
- hojność;
- zorganizowanie;
- optymizm;
- kreatywność;
- życzliwość;
- samodyscyplina;
- współczucie;
- rzetelność;
- pokora;
- dzielność;
- elastyczność;
- asertywność.
Negatywne cechy charakteru
Negatywne cechy charakteru to takie, które oddalają nas od celów, które chcemy osiągać, wpływają destruktywnie na nasze relacje z ludźmi, lub nie sprzyjają budowaniu wspólnoty. Często osobom, które je przejawiają, przypisuje się złą wolę lub chęć zarządzenia innym, czy nawet sabotowanie swoich własnych działań. Powszechne negatywne cechy to:
- wrogość;
- skłonność do manipulowania;
- chciwość;
- skąpstwo;
- zazdrość;
- obsesja kontroli;
- bycie zamkniętym;
- złośliwość;
- arogancja;
- agresja;
- kapryśność;
- krytykanctwo;
- zawziętość;
- lenistwo;
- nieuczciwość;
- nieodpowiedzialność;
- nieśmiałość;
- egocentryzm;
- bezwzględność;
- niecierpliwość;
- podejrzliwość.
Zobacz także:
Jak mogę kształtować swój charakter?
Charakter kształtuje się przez całe nasze życie, ale nie oznacza to, że jesteśmy skazane na to, aby proces ten dział się samoistnie. Każdy z nas ma ogromny wpływ na to, w jakim kierunku rozwijać będzie się jego osobowość, dlatego właśnie warto zdawać sobie sprawę z tego, co możemy zrobić, aby proces ten był świadomy i sprzyjał naszemu rozwojowi.
Buduj samoświadomość
Pogłębianie swojej samoświadomości jest kluczowe w budowaniu charakteru. Pomaga nam zrozumieć, jakie są nasze mocne i słabe strony, określić cechy, z których jesteśmy dumni i znaleźć obszary, nad którymi chcemy pracować. Co więcej, w miarę wsłuchiwania się w swój wewnętrzny głos i zagłębiania się w sobie, zyskujemy możliwość zrozumienia, dlaczego nasz charakter ukształtował się właśnie w ten sposób. Świadomość tego bywa niezwykle uwalniająca i pomaga nam zaakceptować siebie takie, jakimi jesteśmy, co jest niezbędne, aby móc dalej się rozwijać. W pogłębianiu swojej samoświadomości pomóc może ci psychoterapia lub lektura książek o rozwoju osobistym.
Określ swoje cele
Łatwiej jest osiągać to, co sobie zaplanowałaś, kiedy dokładnie wiesz, jakiego efektu oczekujesz. Z tego powodu bardzo ważne jest, aby precyzyjnie określić to, co chcemy osiągnąć poprzez rozwijanie swojego charakteru. Przykładowe cele to “Chcę być bardziej lubiana”, “Chcę nauczyć się panowania nad stresem”, “Chcę czerpać więcej radości z życia”. Określenie celu pomoże nam również dobrać odpowiednie metody pracy i ukierunkuje nas na szukanie potencjalnych rozwiązań. Jeśli w tym momencie nie przychodzi ci do głowy nic konkretnego, nie martw się. Możesz wypróbować pisanie intuicyjne, jako metodę porządkowania myśli, która pomoże ci odkryć, czego tak naprawdę pragniesz.
Rozwijaj umiejętności społeczne
Relacje z innymi ludźmi są jednym z najważniejszych czynników wpływających na kształtowanie się naszego charakteru. Zastanów się, jak wyglądają one w twoim wypadku. Czy wspierasz swoich bliskich i czy czujesz się wspierana? Czy twoja grupa daje ci poczucie bezpieczeństwa i możliwość bycia sobą? A może masz problem ze stworzeniem głębokiej relacji, która przetrwałaby próbę czasu? Tego typu pytania nie są proste i często mogą doprowadzić do rozdrapania starych ran, dlatego bądź gotowa też i na trudniejsze chwile. Jeśli potrzebujesz, również w tym wypadku możesz skorzystać ze wsparcia terapeuty, coacha, lub nauczyciela duchowego.
Wyciągaj wnioski
Ucz się na swoich błędach i wyciągaj z nich wnioski na przyszłość. Staraj się też zmienić perspektywę na trudne, bolesne, a nawet traumatyczne wydarzenia z twojej przeszłości. Dostrzeż w nich okazję do nauki i rozwoju. Nie traktuj też negatywnego feedbacku jako aktu na siebie – to doskonała okazja, aby zrozumieć błędy i rozwijać się w obszarach, które do tej pory sprawiały ci trudność. Nie martw się też, jeśli w tym momencie taka perspektywa wydaje ci się nieprawdopodobna. Zmiana sposobu myślenia może chwilę potrwać, zwłaszcza jeśli miałaś tendencję do brania tego typu przykrych sytuacji bardzo do siebie. Nie poddawaj się i pamiętaj, że każde wydarzenie może stać się początkiem zmiany na lepsze.
Zadbaj o równowagę
Zachowanie równowagi jest jednym z kluczowych elementów w rozwijaniu swojego charakteru, ponieważ tylko spokojna i wypoczęta możesz być naprawdę sobą. Praca nad charakterem nie jest też wcale łatwa – pochłania masę czasu i energii, dlatego bardzo ważne są wewnętrzne zasoby, które pozwolą ci ją wykonać. Pracoholik może mieć poważne problemy z uważnością na swój ogólny dobrostan, więc przede wszystkim zadbaj o odpowiednie proporcje między pracą a odpoczynkiem i czasem dla bliskich. Równowaga dotyczy jednak również innych sfer życia takich jak zdrowa dieta, regularna aktywność fizyczna oraz umiejętność skutecznego zarządzania stresem.
Rozwijaj swoje pasje
Znajdź czas na rozwijanie zainteresowań, a jeśli nie jesteś pewna, czym się interesujesz, rozpocznij poszukiwania. Szczera, prosta radość z wykonywania czynności, która daje nam szczęście, jest bezcenna i może mieć zbawczy wpływ na twoje samopoczucie. Odgrywa też kluczową rolę w kształtowaniu charakteru. Rozwijanie swoich pasji uczy nas akceptowania potknięć i pomyłek, wpływa na nasze postrzeganie konkurencji, zwalnia z presji bycia produktywną i pomaga na nowo odkryć w sobie wewnętrzne dziecko.
Zależnie od tego, czemu poświęcasz swój czas, możesz wpływać na kształtowanie się konkretnych cech. Np. joga nauczy cię spokoju i opanowania, a malarstwo pomoże ci rozwijać kreatywność i wyrażać emocje. Pieczenie lub ogrodnictwo mogą pokazać ci zalety wynikające z cierpliwości i dokładności, a szycie lub szydełkowanie sprawić, że będziesz dumna ze swoich oryginalnych ubrań i własnej samowystarczalności.
Zobacz także:
Bądź otwarta
Zachowaj otwartość na naukę i przyjmuj wsparcie od życzliwych ci ludzi. Nie poddawaj się, nawet jeśli czasem masz wrażenie, że kręcisz się w kółko lub że cały świat sprzysiągł się przeciwko tobie. W takich momentach sięgnij po wybraną przez siebie technikę relaksacyjną, zaakceptuj swoją chwilę słabości i ponownie otwórz się na czerpanie nauki z trudnych doświadczeń. Nie bój się też prosić o wsparcie innych ludzi – szczera rozmowa z zaufaną osobą, jest w stanie pomóc ci ułożyć sobie w głowie sprawy, które jeszcze przed chwilą wydawały się beznadziejne. Możesz skorzystać również z pomocy terapeuty lub grupy wsparcia. Jeśli twoje samopoczucie jest obniżone od dłuższego czasu, rozważ też wizytę u psychiatry, który pomoże ci dobrać odpowiednie leki (jeśli okaże się to konieczne).
