Efekt kameleona nie jest ani dobry, ani zły - jest on jedynie narzędziem w rękach ludzi o różnych intencjach. Bywa wykorzystywany w branży usługowej czy w handlu, a nawet w integrowaniu grup pracowników w dużych korporacjach. Niestety może stać się również bardzo skuteczną techniką manipulacji innymi ludźmi. Wyjaśniamy, jak się przed nim obronić i czy możesz etycznie wykorzystać go na swoją korzyść.

Co to jest efekt kameleona?

Efekt kameleona to zjawisko, które polega na naśladowaniu innych osób w celu zdobycia ich przychylności. Choć technika ta brzmi jak bardzo prosta sztuczka, nie należy jej lekceważyć - w rzeczywistości ma ona ogromny wpływ na nasz proces podejmowania decyzji oraz sposób, w jaki postrzegamy mimikującą nas osobę. Swoją skuteczność zawdzięcza również temu, że często zaczyna działać już po kilku minutach i nie wymaga zbyt intensywnego, natarczywego przedrzeźniania, często wystarczy powtarzanie jednego lub dwóch gestów.

Zobacz także: 

Osoby odzwierciedlające zachowania innych często wydają się bardziej sympatyczne, kompetentne, a nawet atrakcyjne. Łatwo zjednują sobie sympatię i przychylność swoich rozmówców i zwykle bez trudu przekonują ich do swoich racji. Co szczególnie ważne, efekt kameleona może zostać wykorzystany świadomie lub nieświadomie - niektóre osoby w naturalny sposób dopasowują się do swojego rozmówcy i często nie zdają sobie sprawy z potęgi tego zachowania.

Efekt kameleona w psychologii

Efekt kameleona jest zjawiskiem, które fascynuje psychologów. Liczne badania dowodzą jego siły i podkreślają, że to jedna z najskuteczniejszych technik wywierania wpływu. Empatyczna osoba ma największe szanse osiągnąć biegłość w tej technice, ponieważ z łatwością odczytuje uczucia i intencje innych, a co za tym idzie doskonale wiedzą, jak może skuteczniej mimikować ich zachowanie. Z tego samego powodu ogromną rolę odgrywa również umiejętność uważnej obserwacji i spostrzegawczość.

Efekt kameleona może zostać wykorzystane na różne sposoby. Wymieniamy trzy główne obszary, które są najłatwiejsze do mimikowania, naśladowanie ich jest najbardziej skuteczne.

  1. Mowa ciała, czyli sposób, w jaki nasz rozmówca się porusza. Powtarzanie jego gestów, jak np. zakładanie nogi na nogę, przewracanie oczami lub wzruszenie ramionami może być bardzo skuteczne. Czasem wystarczą nawet o wiele prostsze ruchy jak np. odchylenie głowy w tę samą stroną.
  2. Ton głosu, czyli to, jak się wypowiada. Każdy z nas ma swój indywidualny sposób mówienia, który często wynika z rzeczy takich jak charakter czy temperament. Ton ten może zmieniać się pod wpływem emocji, atmosfery czy poziomu energii. Naśladowanie sposobu mówienia naszego rozmówcy sprawia, że wyczuwa on nić porozumienia, lub zakłada, że w danym momencie towarzyszą wam podobne emocje.
  3. Słowa, których używa nasz rozmówca, mają potężną moc. Powtórzenie jego wypowiedzi lub użycie wyrażeń czy zwrotów, które padły już wcześniej z jego ust sprawia, że czuje się on dobrze zrozumiany, uważnie słuchany i doceniony. Dodatkowo, nawet jeśli sam nie zdaje sobie z tego sprawy, rozpoznaje w rozmowie znajome wzorce, co daje mu poczucie komfortu.

Zobacz także: 

Zobacz także:

Sennik teściowa

Sennik: teściowa – znaczenie snu z uwagi na relacje
Autorytarność

Autorytarność – czym jest i jak wpływa na relacje? Wyjaśniamy, jak zachowuje się osobowość autorytarna

Efekt kameleona a manipulacja

Efekt kameleona może być wykorzystany, świadomie lub nie, w różnym celu, dlatego należy zdawać sobie sprawę z tego, że są osoby, które używają go, aby manipulować innymi ludźmi. Mogą one korzystać z tego zjawiska, aby osiągnąć osobiste korzyści kosztem innych osób, np. namówić je na pomoc finansową, na którą kogoś nie stać, lub której w normalnych warunkach nie zechciałby udzielić.

Z techniki tej mogą korzystać też ludzie, którym zależy na uwiedzeniu lub rozkochaniu w sobie jakiejś osoby, czy też zyskaniu jej przychylności. Naśladowanie jej zachowania i mimikowanie sposobu mówienia, czy poruszania się może sprawić, że sympatia szybko wzrośnie, a wraz z nią pójdzie przywiązanie. Zawarte na podłożu manipulacji relacje mają marne szanse powodzenia, a zwykle jedna ze stron jest w nich wykorzystywana.

Jak się bronić?

Obrona przed osobą, która stosuje na nas efekt kameleona, może być bardzo trudna. Badania opisane w książce „Efekt kameleona. Psychologia naśladownictwa” autorstwa Wojciecha Kuleszy jasno dowodzą, że chętnie ulegamy działaniu tego zjawiska, nawet kiedy wiemy, że nasz rozmówca celowo mimikuje nasze zachowanie. W wielu przypadkach przyjemność, jaką daje wrażenie, że obcujemy z czymś znajomym, lub mamy do czynienia z osobą, która dobrze nas rozumie okazuje się silniejsza od zdrowego rozsądku.

Pamiętaj jednak, że efekt kameleona, choć jest bardzo skuteczną psychologiczną sztuczką, nie działa jak magiczne zaklęcie i tylko ty możesz decydować o swoim własnym zachowaniu. Oto co możesz zrobić, aby nie dać się porwać temu urokowi.

  1. Bądź świadoma zachowań innych ludzi i monitoruj ich zachowanie.
  2. Ufaj swojej intuicji, kiedy wyczujesz fałsz lub nieszczere intencje.
  3. Gdy poczujesz, że ulegasz, wróć do siebie i zastanów się, czy faktycznie chcesz tego samego, co twój rozmówca.
  4. Jeśli czujesz, że nie potrafisz komuś odmówić, powiedz, że musisz się zastanowić i poświęć czas, który w ten sposób zyskasz, aby uwolnić się spod uroku efektu kameleona.
  5. Trenuj siłę woli i asertywność. Pamiętaj, że nie musisz godzić się na nic wbrew sobie.

Zobacz także: 

Czy można wykorzystać efekt kameleona na swoją korzyść?

Efekt kameleona to coś, czego pod żadnym pozorem nie należy nadużywać. Jeśli pragniesz nauczyć się świadomie korzystać z tej metody, powinnaś pamiętać o tym, że szacunek do drugiego człowieka i respektowanie cudzych granic to podstawa. Nigdy nie używaj go, aby nagiąć kogoś do swojej woli, w kwestii, która mogłaby przekraczać granice tej osoby, np. w celu wymuszenia niemoralnej przysługi.

  1. Efekt kameleona może być prostym sposobem na zwiększenie satysfakcji klientów. Jeśli prowadzisz swój własny biznes i chcesz, aby każdy twój klient zostawił po sobie pozytywną opinię, możesz spróbować tej techniki, by zyskać ich sympatię.
  2. Jeśli pracujesz jako sprzedawca lub usługodawca, stosowanie mimiki może być łatwym sposobem na zjednanie sobie klienta. Często wymuszone, uprzejme zachowanie osób zatrudnionych w tych branżach jest odbierane przez klientów jako sztuczne. W przypadku efektu kameleona sprzedawcy wypadają zwykle bardziej naturalnie.
  3. Warsztaty lub ćwiczenia integracyjne, które polegają na naśladowaniu zachowań innych członków grupy, mogą zwiększyć ich wzajemne zaufanie, poprawić relacje oraz usprawnić pracę całego zespołu.
  4. Możesz wykorzystać tę technikę również podczas negocjacji, np. rozmów z pracodawcą, czy zawierania kontraktów biznesowych, lub negocjowania ceny mieszkania, które chcesz kupić.

Jak nauczyć się efektu kameleona?

  1. Pozwól, aby to twój rozmówca mówił przez większość czasu. Zadawaj pytania i uważnie słuchaj.
  2. Obserwuj jego ruchy i staraj się uchwycić ton i brzmienie głosu. Wyłapuj słowa, których używa.
  3. Spróbuj powtórzyć jego zachowanie. Zacznij od subtelnych gestów i delikatnych ruchów.
  4. Po pewnym czasie możesz spróbować np. powtórzyć po swoim rozmówcy cały fragment jego wypowiedzi.
  5. Bądź naturalna, aby nie przekroczyć granicy, za którą mogłoby już się wydawać, że przedrzeźniasz swojego rozmówcę.
  6. Staraj się emanować spokojem i pewnością siebie.