Mama na etacie
Odkładasz macierzyństwo na później, ponieważ obawiasz się utraty pracy. Niepotrzebnie. Państwo gwarantuje ci wiele przywilejów związanych z byciem mamą.
- Joanna Zielewska, Naj
Nie zawsze korzystamy ze swoich uprawnień, ponieważ bardzo często o nich nie wiemy, a pracodawcy nie zawsze nas o nich informują. Warto więc je poznać.
Gdy spodziewasz się dziecka
Abyś mogła korzystać z ochronnych praw kodeksu pracy, musisz najpierw przedłożyć pracodawcy zaświadczenie lekarskie, które potwierdzi twój stan.
Ważne! Zaświadczenie nie musi spełniać żadnych szczególnych wymogów formalnych. Może wystawić je każdy lekarz, nie tylko ginekolog. Jeśli np. zachorujesz na anginę, zanim powiadomisz pracodawcę, dostaniesz zwolnienie lekarskie i będzie na nim informacja, że jesteś w ciąży (stosowny kod), nie musisz już dołączać oddzielnego zaświadczenia.
Gdy masz umowę na czas nieokreślony lub określony, ale umowa obowiązuje jeszcze przez np. dwa lata lub dłużej, ciąża nie ma wpływu na czas trwania umowy.
Jeśli natomiast podpisałaś umowę na czas określony lub próbny dłuższy niż miesiąc, a ulega ona rozwiązaniu po upływie 3. miesiąca ciąży, wtedy pracownikiem będziesz do dnia porodu. W takiej sytuacji do tego momentu pra- codawca musi z tobą przedłużyć umowę. Potem należy ci się urlop i zasiłek macierzyński. Prawo nie ochroni cię przed wygaśnięciem umowy, jeśli:
- podpisałaś umowę na okres próbny krótszy niż miesiąc
- pracujesz na zastępstwo, a umowa wygasa przed porodem.
Ważne! Jeśli zwlekałaś z poinformowaniem pracodawcy o tym, że jesteś w ciąży, i dostałaś wypowiedzenie, jest ono nieważne nawet, jeśli je podpiszesz. Jak najszybciej przynieś zaświadczenie od leka-rza, a pracodawca będzie musiał przywrócić cię do pracy.
Co ci wolno, a czego nie, gdy pracujesz, będąc w ciąży?
Od momentu, kiedy powiadomisz swoich przełożonych o tym, że jesteś w ciąży, chroni cię prawo. Oto, co powinnaś wiedzieć:
- gdy pracujesz przy komputerze, możesz siedzieć przed monitorem nie dłużej niż 4 godziny dziennie. Resztę twojego czasu pracy muszą wypełniać inne zajęcia
- nie możesz pracować po godzinach i nocą. Prawo zabrania ci też pracy w szkodliwych warunkach, np. w hałasie, na wysokościach, przy dźwiganiu ciężarów. Jeśli masz taką pracę, szef musi przesunąć cię na inne stanowisko, nie zmieniając wynagrodzenia
- jeśli lekarz zaleci badania, które musisz wykonać w godzinach pracy, przełożony musi cię na nie zwolnić i zapłacić za czas nieobecności.
Lepsza ochrona przed zwolnieniem
W okresie ciąży pracodawca nie może rozwiązać z tobą umowy o pracę. Nawet jeśli otrzymałaś wypowiedzenie lub sama je złożyłaś, a nie wiedziałaś o swoim stanie - wypowiedzenie jest nieważne i pracodawca musi przyjąć cię z powrotem do firmy.
Ważne! Kiedy jesteś w ciąży, pracodawca może wręczyć ci tzw. dyscyplinarkę. Ale dotyczy ona tylko określonych sytuacji, np. nieusprawiedliwionej nieobecności w pracy, odmowy wykonania polecenia, kradzieży lub utraty uprawnień niezbędnych do wykonywania pracy. Kiedy przełożony bez powodu (lub z podaniem nieprawdziwego) wręczył ci dyscyplinarkę, to w ciągu 7 dni złóż pozew w sądzie pracy. Rozwiązanie umowy o pracę może nastąpić tylko w przypadku upadłości lub likwidacji firmy.
Zwolnienie lekarskie tylko pełnopłatne
Kiedy lekarz wysyła cię na zwolnienie, masz prawo do 100 proc. wynagrodzenia. Dwa tygodnie przed porodem, jeśli nic groźnego nie będzie się działo, lekarz może nie chcieć wystawić ci zwolnienia, tylko wysłać na urlop macierzyński. Jeżeli jednak coś ci dolega - domagaj się zwolnienia, natomiast urlop wykorzystaj dopiero po urodzeniu dziecka.
Gdy już urodzisz dziecko
Masz prawo do urlopu macierzyńskiego. Trwa on 18 tygodni, gdy urodzisz pierwsze dziecko, przy drugim to 20 tygodni, a gdy na świat przyjdą bliźniaki lub trojaczki - 28 tygodni. Po wykorzystaniu 14 tygodni urlopu macierzyńskiego masz prawo zrezygnować z pozostałej części na rzecz ojca dziecka. On w czasie urlopu, tak jak matka, otrzymuje zasiłek macierzyński i podobnie nie można go wtedy zwolnić.
Urlop macierzyński możesz przedłużyć o niewykorzystany urlop wypoczynkowy. Pracodawca ma obowiązek dać wolne, jeśli wcześniej złożyłaś podanie. Pamiętaj, że twoje przywileje nie kończą się z urlopem macierzyńskim. Teraz będziesz miała więcej praw niż przed urodzeniem dziecka. Pracodawca po urlopie macierzyńskim musi przyjąć cię do pracy. Ale ty, co najmniej miesiąc wcześniej, masz obowiązek powiadomić go, kiedy wracasz. Najlepiej zrób to pisemnie, wysyłając pismo pocztą lub zanosząc je osobiście. Gdy już wrócisz do pracy, przysługują ci:
Przerwy na karmienie
Korzystaj z dwóch półgodzinnych przerw wliczanych do czasu pracy. Ustal z szefem, czy możesz w zamian wyjść godzinę wcześniej lub przyjść godzinę później. Jeśli pracujesz krócej niż 6 godzin dziennie (ale nie mniej niż 4), przysługuje ci jedna półgodzinna przerwa. Możesz korzystać z tego prawa tak długo, jak długo karmisz piersią. Pracodawca nie wierzy ci na słowo? Przedstaw mu zaświadczenie lekarskie.
Wolne oraz zwolnienie
Tobie lub ojcu dziecka przysługują 2 płatne wolne dni w roku na opiekę nad dzieckiem do lat 14. Gdy oboje pracujecie, może z nich korzystać jedno lub każde po jednym dniu. Trzeba wykorzystać je do końca roku, potem przepadną. Możesz również brać zwolnienia na chore dziecko (80 proc. wynagrodzenia).
Korzystniejsze godziny pracy
Póki pociecha nie ukończy 4. roku życia, szef nie może bez twojej zgody powierzyć ci pracy po godzinach czy zatrudniać cię w nocy oraz wysyłać w delegacje.
Zawsze za tę sama pensję
Nawet po zmianie stanowiska nie możesz zarabiać mniej niż poprzednio (nie chodzi tu jedynie o wynagrodzenie zasadnicze, ale o wszystkie dodatki itp.).
Uważaj! Jeśli szef np. po miesiącu stwierdzi, że nie radzisz sobie z pracą, może ci obniżyć wynagrodzenie lub nawet zwolnić. Wtedy sprawdź, jaką podał przyczynę. Jeśli uznasz, że jest nieprawdziwa, skieruj sprawę do sądu pracy. Gdy chodzi o redukcję etatów z przyczyn ekonomicznych, masz prawo do odprawy.
Chcesz wziąć urlop wychowawczy?
Taki urlop przysługuje ci, jeśli jesteś zatrudniona na umowę o pracę i masz co najmniej półroczny staż pracy. Urlop wychowawczy może trwać 3 lata (przy umowie na czas określony przysługuje tylko do dnia, do którego umowa jest zawarta). Jest niestety bezpłatny, ale ZUS zalicza go do okresów składkowych (i wlicza do stażu pracy). Wniosek musisz złożyć co najmniej 2 tygodnie przed planowanym terminem, a pracodawca nie może ci odmówić. Tobie i dziecku przysługuje wtedy ubezpieczenie zdrowotne.
Zarabiaj, ale...
Na urlopie wychowawczym możesz pracować, np. na umowę zlecenie lub jako jednoosobowa firma. Warunek: zajęcie to nie koliduje z opieką nad dzieckiem, którą musisz sprawować osobiście.
Becikowe
Jednorazowo 1000 złotych zasiłku z tytułu urodzenia dziecka dostaną rodzice każdego nowo narodzonego malca. Jedynym warunkiem jest posiadanie jego aktu urodzenia. Na podwójne becikowe, czyli drugie 1000 zł, mogą liczyć jedynie rodzice w trudnej sytuacji materialnej. Co to oznacza w praktyce? Że dochód netto na osobę w ich rodzinie nie może przekroczyć 504 zł (lub 583 zł - gdy urodziło się dziecko niepełnosprawne) miesięcznie.
Gdzie starać się o becikowe?
Wniosek o pieniądze powinnaś złożyć w swoim urzędzie gminy lub w ośrodku pomocy społecznej w ciągu 12 miesięcy od dnia narodzin dziecka.
Do wniosku trzeba dołączyć:
- dokument stwierdzający tożsamość osoby ubiegającej się o becikowe
- skrócony odpis aktu urodzenia dziecka lub inny dokument urzędowy potwierdzający datę jego urodzenia
- pisemne oświadczenie, że na dziecko nie zostało wcześniej pobrane becikowe (np. przez drugiego rodzica).