Kaszel - rozpoznaj i wylecz

Najczęściej tłumaczymy sobie, że dopadł nas jakiś wirus. Kaszel przecież to głównie objaw przeziębienia. Łatwo się też przyzwyczajamy do jego lekkich napadów czy ciągłego pokasływania. A to błąd! Choć kaszel nie jest chorobą, bywa niepokojącym sygnałem. Jeśli po tygodniu nie mija wraz z infekcją lub bez wyraźnej przyczyny utrzymuje się przez miesiąc, pójdź do lekarza. Mniej lub bardziej nasilony kaszel jest objawem ponad 100 różnych chorób. Jak rozpoznać jego oblicza, by wiedzieć, co nam naprawdę w płucach gra?

Kiedy jest suchy...

... bywa wyjątkowo męczący, bo nasila się nocą, gdy śpisz, i wybudza cię ze snu. Najczęściej kaszlesz, kiedy masz infekcję wirusową lub coś silnie podrażnia oskrzela.
■ Dopadło cię przeziębienie
Zwykle bardziej uciążliwy od kaszlu są tu katar i ból głowy. Masz też podwyższoną temperaturę, źle się czujesz. Z przeziębieniem poradzisz sobie sama. Ból i gorączkę złagodzisz tabletkami z kwasem acetylosalicylowym (aspiryną) lub ibuprofenem. Na katar skuteczne są aerozole i krople do nosa – bezpiecznie możesz je stosować 5–7 dni. Dłużej, ale tylko do 2 tygodni, wolno brać na własną rękę tabletki i syropy na kaszel (jeżeli nie ustąpi, koniecznie idź do lekarza). Przy suchym muszą to być leki powstrzymujące go (tzw. przeciwkaszlowe), a nie wykrztuśne.
■ Rozwija się zapalenie krtani
Łatwo je rozpoznać po utrudniającej mówienie chrypce i napadach suchego i płytkiego kaszlu. Wówczas wystarczą przeciwkaszlowe tabletki i syropy, które zapobiegają atakom. Dbaj także, by gardło stale było nawilżone. Przez cały dzień wypijaj przynajmniej 2 litry płynów (zakazana jest kawa oraz herbata, bo działają wysuszająco). Pomocne są też kapsułki z witaminą E lub w zestawie z A (należy je rozgryzać po jednej co 3 godziny). Jeśli jednak pojawi się gorączka albo też kaszel i chrypka nie miną po tygodniu, wybierz się do lekarza, by przepisał antybiotyk.
■ Daje o sobie znać żołądek
Charakterystyczne ataki suchego kaszlu zaczynają się po posiłku, zwłaszcza kolacji, po której od razu kładziesz się spać. Jesteś na nie narażona także wtedy, gdy siedzisz pochylona do przodu. Często masz też zgagę, a rano przed śniadaniem bolą cię brzuch i gardło. To objawy refluksu żołądkowo-przełykowego. Dolegliwości pojawiają się, gdy częściowo strawiony pokarm wraz z kwasem solnym cofa się z żołądka do przełyku i go podrażnia. To prowokuje kaszel, który minie, jeśli poradzisz sobie z refluksem. W tym celu umów się do lekarza pierwszego kontaktu, który skieruje cię do gastrologa. Zleci on badania: pH-metrię i gastroskopię. Dopiero na podstawie ich wyników rozpocznie leczenie.

Jeśli suchy staje się mokrym...

... czasami dzieje się to szybko – już po kilku dniach. Niekiedy jednak napady suchego kaszlu mogą dokuczać wiele tygodni, a nawet miesięcy i dopiero po tym czasie staje się wilgotny. Powody są różne.
■ Masz zapalenie oskrzeli
Najczęściej jest ono powikłaniem po przeziębieniu lub grypie. Stąd najpierw przez kilka dni do tygodnia kaszel jest suchy i uciążliwy. Potem staje się wyjątkowo głęboki, duszący, świszczący, z gęstą (żółtą lub zielonkawą) wydzieliną. Nawet jeśli nie gorączkujesz, to znak, że infekcja wirusowa przerodziła się w poważniejszą – bakteryjną: zapalenie oskrzeli lub płuc. Szybko zapisz się do internisty, bo nieunikniony jest antybiotyk. Aby złagodzić kaszel, pij wyłącznie syropy wykrztuśne i rozrzedzające śluz (mukolityczne), które ułatwiają oczyszczanie oskrzeli. A jeśli po dwóch tygodniach leczenia nadal będziesz źle się czuła, pójdź do lekarza.
■ Jesteś na coś uczulona
Najczęściej kaszlesz podczas snu – w drugiej połowie nocy lub tuż nad ranem. Powodem jest gromadzący się w sypialni uczulający kurz. Ale bywa, że ataki kaszlu (suchego, świszczącego, rzadziej po jakimś czasie mokrego, z trudną do usunięcia wydzieliną) masz w ciągu dnia. Sprawdź, czy to oznaki alergicznego zapalenia oskrzeli, czyli astmy. Zapisz się do lekarza pierwszego kontaktu po skierowanie do alergologa. Niezbędna jest spirometria (często w trakcie wykonuje się próbę rozkurczową – badanie po podaniu leku rozszerzającego oskrzela). Wynik rozstrzyga, czy to astma. Specjalista może też zlecić testy alergiczne, by ustalić, co cię uczula i wyzwala napady kaszlu. Niewykluczone, że od razu przepisze leki wziewne, które będą im zapobiegać.

Gdy jest mokry...

... masz wrażenie, jakby oskrzela były czymś wypełnione. To uczucie ustępuje natychmiast po ataku kaszlu, który je oczyszcza. Kiedy tak się dzieje?
■ Odzywają się chore zatoki
Wyjątkowo męczący, głównie nad ranem, kaszel, który ustaje po odkrztuszeniu, wskazuje na przewlekłe zapalenie zatok. Możesz nie wiedzieć, że na nie cierpisz, bo często mylone ono bywa z przeziębieniem, zwłaszcza że objawy tej przypadłości nasilają się lub pojawiają głównie jesienią i wiosną, gdy trwa sezon na infekcje wirusowe. Przy przewlekłym stanie zapalnym zatoki są obrzęknięte i zbiera się w nich wydzielina. Kaszel pojawia się, gdy zaczyna ona spływać po tylnej ścianie gardła do oskrzeli. O przewlekłym zapaleniu świadczą też bóle głowy przed zmianą pogody i przy pochylaniu się lub ciągłe uczucie zatkanego nosa. Skonsultuj się więc z laryngologiem (skierowanie dostaniesz od lekarza pierwszego kontaktu). Zapewne zleci on tomografię zatok lub też punkcję – jest to badanie, które ustala, jakimi bakteriami jesteś zarażona, i jednocześnie metoda leczenia. Czasami to już wystarcza, by uporać się z chorobą, a więc i kaszlem, który jest jej powikłaniem.
■ Oskrzela „buntują się” przeciwko papierosom
Kaszel palacza jest bardzo charakterystyczny: uporczywy, gwałtowny i mokry. Zaczyna się rano tuż po wstaniu z łóżka i ustępuje około południa, kiedy cała wydzielina z oskrzeli zostanie usunięta (u nałogowych palaczy zbiera się ona podczas snu). Kaszel po papierosach nie jest niewinny, zawsze bowiem wskazuje na uszkodzenie nabłonka dróg oddechowych. To pierwszy krok do niebezpiecznej przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, czyli POChP. Jej oznaką są trudności w oddychaniu, szybkie męczenie się, kłopoty ze snem i koncentracją (reakcja na niedotlenienie). Wybierz się do lekarza pierwszego kontaktu, który oceni, w jakiej kondycji są oskrzela i płuca oraz czy rozwinęło się w nich zwężenie (to początek POChP). Od razu dostaniesz skierowanie na spirometrię i RTG klatki piersiowej (konieczny jest duży obrazek). Od wyników zależy dalsze leczenie. Niewykluczone, że poprowadzi je pulmonolog, specjalista chorób płuc. Będzie trzeba natychmiast rozstać się z paleniem. Uciążliwy kaszel zmniejszą tabletki lub syropy wykrztuśne. Zażywaj je raz na dobę – rano, przed śniadaniem.