Wzór Harrisa i Benedicta: jak obliczyć podstawową przemianę materii?

Czym jest podstawowa przemiana materii (PPM)?

Podstawowa przemiana materii (Basel Metabolic Rate) to faktor określający, jaka ilość energii potrzebna jest do zapewnienia prawidłowego funkcjonowania organizmu. Używa się go w odniesieniu do kobiety lub mężczyzny (wzór Harrisa Benedicta jest zmienny zależnie od płci), którzy przespali 8 godzin, na 12 godzin przed badaniem nie spożywali posiłków, a przez 3 dni bazowali na diecie bezbiałkowej.

Wiele zależy od wieku i stylu życia badanych osób, ale przyjmuje się zasadę, że przemiana materii pochłaniać może od 45 do 70% całościowego zapotrzebowania energetycznego organizmu. U zdrowego człowieka średnia wartość PPM wynosi około 1 kcal na kilogram masy ciała na godzinę.

Na PPM/BMR składają się zmiany zachodzące między innymi w:

• wątrobie,
• nerkach,
• sercu,
• układzie nerwowym.

Zazwyczaj PPM jest wyższa u dzieci niż u osób w podeszłym wieku. Może to wynikać z tego, że w pierwszych latach życia dochodzi do intensywnego rozwoju tkanek. Pierwsze symptomy zmienne mogą być zauważane w okolicy 21. roku życia i cyklicznie następuje transformacja wyników mniej więcej co dekadę.

Co jeszcze na wpływ na wartość PPM? Do tych czynników zaliczają się: płeć, wzrost, waga, stan fizjologiczny, tryb życia, ogólny stan zdrowia, aktywność niektórych hormonów, a także genetyka.

Podwyższone PPM może dotyczyć sportowców, zarówno amatorów, jak i zawodowców. Faktor ten często jest wyższy u mężczyzn niż u kobiet, a powodem tego najprawdopodobniej jest różnica w składzie ciała. Zapotrzebowanie energetyczne kobiet jest mniejsze, a ponadto mają one wyższy wskaźnik tłuszczu w ciele. Wyjątek stanowią jednak trzy fizjologiczne kobiece stany: miesiączka oraz ciąża i karmienie piersią. W tych przypadkach zapotrzebowanie energetyczne zwiększa się.

Wzrost podstawowej przemiany materii zauważalny jest również w czasie gorączki. Zgodnie z regułami wypracowanymi przez specjalistów, na każdy 1 ºC powyżej 37 ºC zapotrzebowanie energetyczne wzrasta o około 12%.

Zaniżone PPM zazwyczaj jest charakterystyczne dla osób z niedoczynnością tarczycy. Odwrotnie jest z nadczynnością tego narządu, gdy obserwuje się wzrost PPM (nawet o 80%).

Co jeszcze ma wpływ na realną wartość PPM? Z pewnością czynniki geograficzne i klimat, w jakim żyje dana osoba. Odnotowuje się niższe wartości PPM wśród mieszkańców ciepłych terenów. Tymczasem osoby zamieszkujące chłodniejsze kraje, na przykład te na północy kuli ziemskiej, mają wartości niższe.

Samodzielnie lub z pomocą dietetyka można dziś opracować swoje zapotrzebowanie kaloryczne. Wzór Harrisa i Benedicta to jeden z podstawowych sposobów na wyliczenie tej wartości. Ale w jaki sposób wykonać taki test? Wyjaśniamy poniżej.

Wzór Harrisa i Benedicta: jakie dane są brane pod uwagę?

Wzór Harrisa i Benedicta został opracowany w 1918 roku. Na jego podstawie każdy jest w stanie wyliczyć zapotrzebowanie organizmu na energię niezbędną dla zapewniania podstawowej przemiany materii. Wartość końcowa wyrażona jest w kilokaloriach.

Pod uwagę bierze się następujące parametry:

• wzrost,
• masę ciała,
• wiek.

Jeśli chodzi o zebranie danych dotyczących wzrostu i wieku, to sprawa jest oczywista. Inaczej jest w przypadku masy ciała, która może się zmieniać w zależności od pory dnia, aktualnego stanu zdrowia, a - w przypadku kobiet - także od dnia cyklu (w drugiej połowie cyklu waga może szybować w górę). Tak więc najlepiej ważyć się w godzinach porannych i wtedy, gdy nie jesteśmy przeziębieni, osłabieni, odwodnieni itd.

Profesjonalne badanie spoczynkowej podstawowej przemiany materii z wykorzystaniem wzoru Harrisa Benedicta wykonuje się w profesjonalnych gabinetach dietetycznych na czczo i w pozycji leżącej. Na 12 godzin przed badaniem należy zrezygnować ze wszelkich używek, a przez 3 dni wstecz najlepiej unikać posiłków bazujących na białku.

Wzór Harrisa i Benedicta: jak obliczyć podstawową przemianę energii?

W dietetyce bardzo ważnym wskaźnikiem jest właśnie podstawowa przemiana materii. Wzór na tę przemianę prezentuje się w następujący sposób:

1) Dla mężczyzn

66,47 + 13,7M+ 5,0W– 6,76L

2) Dla kobiet

655,1 + (9,567M) + (1,85W) – (4,68L)

Przy czym: "M" oznacza masę ciała wyrażoną w kilogramach, natomiast "W" to wzrost w centymetrach, natomiast L oznacza wiek w latach.

Wzór Harrisa i Benedicta: jak wykorzystać znajomość PPM?

Wskaźnik na podstawie wzoru Harrisa i Benedicta stosowany jest przede wszystkim przez specjalistów z dziedziny dietetyki, którzy opracowują dla swoich pacjentów efektywne i optymalnie dopasowane plany żywieniowe. Na podstawie wykonanych obliczeń, dietetyk jest w stanie określić potencjalne zapotrzebowanie kaloryczne u dorosłych lub dzieci.

Współczynniki zazwyczaj odzwierciedlają stan idealny, w którym osoba badana żyje zdrowo, jest wyspany i nie odczuwa stresu. Niestety w rzeczywistości takie przypadki są dość rzadkie, bo praktycznie każdy z nas ma jakieś problemy psychiczne lub fizyczne. W związku z tym uzyskany wynik nie jest odzwierciedla realnej PPM. Trzeba też mieć na uwadze, że wartość spoczynkowej przemiany materii z reguły przewyższa o około 10% podstawową przemianę materii.

W wielu miejscach w internecie można jednak samodzielnie wykonać taki test, a pomocne okażą się wirtualne kalkulatory. W ten sposób sprawdzisz, czy aktualna dieta i tryb życia rzeczywiście wpływają na twoje plany związane z chudnięciem. Kalkulatory online dają orientacyjny ogląd stanu zdrowia, ale samodzielnie nie będziesz w stanie dokonać zbyt precyzyjnych i miarodajnych obliczeń.

Pamiętaj więc, że najlepiej skorzystać z pomocy ekspertów, którzy nie tylko pomogą ci uniknąć błędów pomiarowych, ale także będą służyć fachowym doradztwem.

Dietetyk nie tylko wykonuje badanie w oparciu o wzór Harrisa Benedicta, ale także uwzględnia wszystkie te informacje zdrowotne (i nie tylko), które mogą potencjalnie wpłynąć na charakterystykę PPM.