Oportunizm: co to?
Teoretycznie wszyscy wiemy, czym jest oportunizm. Definicja tego pojęcia mówi o postawie moralnej, która charakteryzuje się porzuceniem powszechnych, stałych zasad moralnych w celu uzyskania tymczasowych korzyści.
Pojęcie to wywodzi się z łaciny, gdzie słowo „opportunus” oznacza „korzystny”, „wygodny”. Rzeczownik oportunizm to dosłownie „wiatr wiejący w kierunku portu”. Jest on zbliżony do konformizmu – ponieważ znaczy to, że dany człowiek bez trudu i szybko poddaje się wpływom grupy, nie jest to jednakże konkretna, określona zbiorowość, lecz wszystko to, co w danym czasie wykazuje przewagę nad pozostałymi.
Postawa moralna wynikająca z oportunizmu jest uznawana za wyraz koniunkturalizmu (czyli braku stałych reguł i norm postępowania). Wiąże się ona z dążeniem do zaspokajania wyłącznie własnych potrzeb i zwracaniem uwagi tylko na doraźne korzyści.
Pojęcie oportunizm jest także definiowane jako rodzaj taktyki politycznej, polegającej na zmierzaniu do wyciągania jak największych korzyści we wszystkich sprzyjających temu okolicznościach społeczno-politycznych. Nie ma wówczas znaczenia, jakie są obowiązujące normy moralne; etyczne aspekty działania nie interesują oportunistów. Ten typ polityki wyróżnia się brakiem jakichkolwiek ustalonych, jednolitych norm czy reguł.
Historycznie słowo oportunizm było używane w pejoratywnym kontekście przez rewolucjonistów (leninistów i marksistów) względem nurtów reformistycznych. Rezygnowały one bowiem z poglądów rewolucji klasowej, nie dążyły do obalenia kapitalizmu; dążyły do rozwoju wszelkich praw dla robotników (zarówno politycznych, jak i społecznych oraz ekonomicznych).
To Cię może zainteresować: Cechy charakteru: które są atrakcyjne dla płci przeciwnej?
Podsumowując: czym charakteryzuje się oportunizm? Oportunizm – cechy:
- brak stałych zasad moralnych,
Zobacz także:
- brak stałych przekonań,
- dążenie do osiągania doraźnych korzyści,
- wybór zawsze tego, co jest korzystne w danym momencie,
- ugodowość,
- uległość,
- unikanie walki i konfrontacji,
- podobieństwo do konformizmu – łatwe uleganie wpływom grupy.
Kto to jest oportunista?
Większa część społeczeństwa używa słowa oportunista w niewłaściwym znaczeniu. Myślimy, że oznacza ono kogoś, kto się czemuś albo komuś sprzeciwia; ewentualnie kogoś, kto oponuje, buntuje się. W rzeczywistości oportunista to człowiek, który nie kieruje się żadnymi stałymi regułami ani normami, a także wybiera zawsze to, co jest dla niego w danym momencie najbezpieczniejsze i najbardziej korzystne.
Wyraz oportunista jest zapożyczeniem z języka francuskiego (opportuniste), lecz początki znaczeniowe tego słowa to łacina, w której opportunus oznacza „obrotny, korzystny, wygodny, zręczny”. To pokazuje, że pozorne skojarzenie rzeczownika ze słowem „opór” jest niewłaściwe. Stanowi wręcz antonim oporu – oportunista bowiem wykazuje się uległością, zgodliwością na wszystko, niejednokrotnie rezygnacją ze swych przekonań czy obowiązujących norm moralnych – a wszystko po to, żeby osiągać pozytywne rezultaty w życiu. Można zatem wywnioskować, że oportunista to rzeczownik negatywny, który nazywa pejoratywną postawę jednostki.
Nic jednak dziwnego, że większość z nas mylnie używa tego pojęcia. Jego brzmienie momentalnie kojarzy się przecież z kimś, kto stawia opór lub się sprzeciwia. Żeby łatwiej było nam zapamiętać właściwą etymologię tego słowa, najlepiej skojarzyć z podobnym jemu „konformistą” – łac. conformare, fr. conformiste – co znaczy w dosłownym znaczeniu „upodabniać”. Pojęcie konformizmu to postawa bezwzględnego podporządkowania się powszechnie obowiązującym poglądom, normom i wartościom oraz temu, kto je wyznaje. Wyrazy te są więc nieco zbliżone do siebie znaczeniowo (a także brzmieniowo).
Przeczytaj także: Jak być asertywnym? 5 zasad, dzięki którym będzie żyło Ci się lepiej
Oportunizm a konformizm
Jak już zostało wspomniane, oportunizm i konformizm mają ze sobą dość dużo wspólnego. Oportunizm jest postawą życiową, która ma przynosić jednostce wygodę oraz bezpieczeństwo. Uzyskuje je ona poprzez rezygnację ze stałych norm i wartości, a wybieranie tylko tego, co jest w danym momencie odpowiada. Oportuniści rezygnują z zasad, wybierają życie wygodne, a także ugodowe w stosunku do danej grupy.
Konformizm jest bezkrytyczną postawą akceptacji wszelkich możliwych norm, zasad i wartości, które obowiązują w danym czasie. Konformista bez trudu zmienia zdanie pod wpływem jakiejś jednostki lub grupy. Najczęściej wśród konformistów wymienia się osoby, które mają dużą (czasem trwałą) skłonność do poddawania się autorytetom, do uległości względem nich. Są to tzw. osobowości autorytarne, zewnątrzsterowne.
Według socjologów konformizm jest typowym przykładem próby dostosowania się jednostki do grupy społecznej. Typowe dla konformizmu jest uleganie innym, identyfikowanie się z grupą, poglądami, normami itp., a także introjekcja, czyli uznawaniu pewnych wartości za swoje własne.
Oportunizm tym się różni od konformizmu, że zwykle jego przedstawiciele tego pierwszego posiadają własne zdanie oraz poglądy na rozmaite tematy, podczas gdy konformiści w każdej sytuacji ślepo podążają za większością i nigdy nie wykazują indywidualnego podejścia. Konformista zawsze zgadza się z pewnymi normami, natomiast oportunista je zmienia, w zależności od danej sytuacji.
Zobacz także: Bądź dla siebie bardziej tolerancyjna: jak to zrobić?
Oportunizm w literaturze
Oportuniści, a także ich przeciwieństwo – altruiści, żyją pośród nas. Byli również bohaterami wielkich dzieł literackich.
Typowym przykładem literackiego oportunisty jest doktor Paweł Obarecki – bohater noweli „Siłaczka”. W trakcie studiowania wykazywał się on dużymi chęciami zdobywania wiedzy oraz ambicją. Bardzo pragnął zmieniania świata na lepsze, wnoszenia dobra w rzeczywistość. Niestety – już po miesiącu jego nadzieje okazały się słomianym zapałem; poddał się i został typowym materialistą, który dba wyłącznie o swój finansowy interes.
Nietrudno zauważyć, że postawa oportunistyczna jest wygodniejsza i wymaga mniej poświęceń niż altruizm. Z tego względu oportunistów jest w naszym świecie więcej. Czy to jednak oznacza, że lepiej iść na łatwiznę niż rozwijać się wewnętrznie? Egoistyczna dbałość wyłącznie o swoje potrzeby pozornie uszczęśliwia, lecz zwykle na chwilę. Natomiast niesienie dobra na rzecz innych i dbałość o rozwój całych grup ludzi - autentycznie uszczęśliwia i pozwala na progres nie tylko własny, ale całych społeczeństw.
Zobacz także: Podobno to 1 na 5 osób. Jak rozpoznać socjopatę?
