Choroba Hashimoto u kobiet planujących ciążę i u kobiet w ciąży [LEKARZ RADZI]

Jest to choroba z kręgu chorób autoimmunologicznych, u podłoża której leży występowanie nacieków limfocytarnych w gruczole tarczowym oraz obecność przeciwciał skierowanych przeciwko komórkom tarczycy. Powoduje to przewlekłe niebolesne zapalenie tarczycy. Częstość występowania choroby Hashimoto jest 7 razy większa u kobiet niż u mężczyzn oraz wzrasta z wiekiem - u osób przed 60 r.ż. dotyczy 1,4-8 % osób, ale po 60 r. ż. dotyczy aż 7-17% osób. Należy jednak podkreślić, że choroba może dotyczyć również dzieci oraz, co jest szczególnie groźne, kobiet w ciąży. Dodatkowo, z uwagi na autoimmunologiczny charakter w wielu przypadkach można stwierdzić rodzinne występowanie oraz współistnienie z innymi zaburzeniami autoimmunologicznymi, jak cukrzyca t.1, celiakia, bielactwo, łuszczyca itp. Autoimmunologiczne zapalenie tarczycy może przebiegać zarówno z niedoczynnością, jak i prawidłową funkcją tarczycy, a proces zapalny toczący się w tarczycy prowadzi albo do rozwoju wola, czyli patologicznego powiększenia tarczycy, albo do stopniowego zaniku gruczołu. O chorobie Hashimoto mówimy dopiero przy współistnieniu zapalenia z niedoczynnością tarczycy.

horoba Hashimoto przebiega przede wszystkim pod postacią niedoczynności tarczycy. Niejednokrotnie spotykamy się jednak z prawidłową funkcją tarczycy oraz z wynikającym z choroby zaburzeniem jej budowy, które może prowadzić do rozwoju wola, czyli powiększenia tarczycy lub być wstępnym etapem rozwoju niedoczynności. Do typowych objawów niedoczynności tarczycy nalezą: uczucie ciągłego zimna, zmęczenie, senność, obniżenie nastroju, depresja, zaburzenia pamięci, przyrost masy ciała, zaparcia, spowolnienie czynności serca, nadciśnienie tętnicze, sucha, łuszcząca się, blada skóra, suche, łamliwe włosy, zaburzenia miesiączkowania oraz niepłodność. W badaniach laboratoryjnych można stwierdzić również podwyższone stężenie cholesterolu i niedokrwistość. Objawy niedoczynności tarczycy w przebiegu choroby Hashimoto mogą mieć różne nasilenie, od łagodnego do bardzo ciężkiego. Osoby z łagodną niedoczynnością tarczycy mogą nie zaobserwować u siebie żadnego z wymienionych objawów, lecz jeśli problem nie zostanie wykryty i leczony, choroba może podstępnie się rozwijać. Już nawet dyskretne zaburzenia, tzw. subkliniczne mogą mieć bardzo poważne konsekwencje, prowadząc do zaburzeń płodności u kobiet i mężczyzn, czy zwiększając ryzyko choroby niedokrwiennej serca. W przypadku pojawienia się objawów sugerujących niedoczynność tarczycy należy się zgłosić do lekarza rodzinnego lub endokrynologa, który po badaniu lekarskim (po zebraniu wywiadu i zbadaniu pacjenta) zdecyduje o konieczności oznaczenia TSH. Okresowe badania TSH powinny być również wykonywane u osób, u których w rodzinie stwierdzono chorobę Hashimoto lub inną chorobę z kręgu chorób autoimmunologicznych.

W celu potwierdzenia choroby Hashimoto konieczne jest wykonanie badań hormonalnych i immunologicznych. Wstępne badanie hormonalne oceniające czynność tarczycy obejmuje przede wszystkim ocenę stężenia TSH we krwi. Jeżeli uzyskany wynik jest nieprawidłowy (powyżej górnej granicy normy), konieczny jest pomiar stężenia wolnej tyroksyny (FT4). Pierwotną niedoczynność tarczycy (związaną z chorobą tarczycy, a nie chorobą przysadki) rozpoznaje się jeżeli podwyższonemu stężeniu TSH towarzyszy obniżone stężenie FT4. Należy jednak pamiętać, że podawane na wyniku zakresy norm laboratoryjnych dotyczą całej populacji i muszą być interpretowane w zależności od wieku pacjenta i sytuacji klinicznej. Aby potwierdzić rozpoznanie choroby Hashimoto należy dodatkowo oznaczyć poziom przeciwciał przeciw tyreoperoksydazie (anty-TPO) i /lub przeciw tyreoglobulinie (anty-Tg). Bardzo ważne w diagnostyce chorób tarczycy jest również badanie USG tarczycy, które w przypadku niektórych chorób, takich jak choroba Hashimoto wykazuje bardzo typowy obraz sonograficzny, a ponadto pozwala wykryć dodatkowe zmiany np. guzki tarczycy, które mogą wymagać dodatkowej diagnostyki lub leczenia. Niedoczynność tarczycy leczy się, przyjmując regularnie brakujące hormony tarczycy. Lewotyroksyna produkowana syntetycznie ma takie samo działanie jak hormon naturalnie wytwarzany w tarczycy. W Polsce istnieje kilka preparatów lewotyroksyny. Regularne przyjmowanie brakujących hormonów tarczycy prowadzi do normalizacji stężenia TSH oraz powrotu prawidłowego funkcjonowania organizmu. Dodatkowo w przypadku wola może je zmniejszać lub hamować dalszy jego rozwój. Lewotyroksynę należy przyjmować regularnie, najlepiej o tej samej porze, zwykle rano, koniecznie na czczo, około 30-60 min. przed posiłkiem. Każdorazowo lekarz indywidualnie ustala dawkę początkową leku. Następnie przeprowadza się kontrolne badania stężenia TSH i na podstawie uzyskanego wyniku lekarz modyfikuje dawkę leku. Początkowo mogą być konieczne częstsze kontrole TSH (co ok. 6-12 tygodni). Natomiast po stabilnym wyrównaniu niedoczynności tarczycy kontrole TSH mogą być rzadsze (co 6-12 miesięcy). Należy też poinformować lekarza prowadzącego o wszystkich innych przyjmowanych lekach; niektóre z nich mogą wpływać na działanie lewotyroksyny. Większość pacjentów z niedoczynnością tarczycy wymaga leczenia lewotyroksyną i okresowej kontroli TSH przez całe życie.

Pacjenci z rozpoznaną chorobą Hashimoto często zadają pytanie o możliwości profilaktyki lub poprawy kontroli choroby za pomocą diety np. bezglutenowej lub suplementacji m.in selenu. Obecnie brak jest pewnych dowodów naukowych na skuteczność takiego postępowania. Wymaga to oczywiście indywidualnego podejścia, w tym np. wykluczenia celiakii należącej również do chorób autoimmunologicznych. Hashimoto jest chorobą w głównej części uwarunkowaną genetycznie. Nie mamy wpływu na predyspozycję genetyczną osób obciążonych. Osoby, u których w rodzinie występują choroby tarczycy, lub które leczą się z powodu innych chorób autoimmunologicznych powinny zwracać szczególną uwagę na rozwój objawów niedoczynności oraz wykonywać przesiewowe badanie TSH, celem wczesnego wykrycia zaburzeń funkcji tarczycy.